消息 (Tin tức) 最新消息

HẬU QUẢ CỦA HỢP ĐỒNG VÔ HIỆU VÀ TỒN TẠI TRONG THỰC TIỄN VỀ YÊU CẦU HOÀN TRẢ CHO NHAU NHỮNG GÌ ĐÃ NHẬN

15-10-25 MTParners

Theo Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015, Hậu quả pháp lý của giao dịch dân sự vô hiệu:

1. Giao dịch dân sự vô hiệu không làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự của các bên kể từ thời điểm giao dịch được xác lập.
2. Khi giao dịch dân sự vô hiệu thì các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu, hoàn trả cho nhau những gì đã nhận.

Trường hợp không thể hoàn trả được bằng hiện vật thì trị giá thành tiền để hoàn trả.

3. Bên ngay tình trong việc thu hoa lợi, lợi tức không phải hoàn trả lại hoa lợi, lợi tức đó.
4. Bên có lỗi gây thiệt hại thì phải bồi thường.
5. Việc giải quyết hậu quả của giao dịch dân sự vô hiệu liên quan đến quyền nhân thân do Bộ luật này, luật khác có liên quan quy định.

Như vậy, hậu quả chính của giao dịch vô hiệu là:

• Giao dịch không làm phát sinh hiệu lực;
• Các bên phải hoàn trả những gì đã nhận (hoàn trả hiện vật hoặc tiền);
• Bên có lỗi phải bồi thường thiệt hại.

Mặc dù quy định có vẻ rõ, song Điều 131 BLDS 2015 chưa phân biệt được bản chất khác nhau giữa các loại giao dịch, đặc biệt là giao dịch có đối tượng là hàng hoá, tài sản tiêu hao hoặc dễ giảm giá trị.

Hiện nay, thực tiễn giải quyết, xử lý tranh chấp tại một số cơ quan tố tụng đang phát sinh hai cách hiểu khác nhau:

🔸 Cách hiểu thứ nhất:

“Hoàn trả cho nhau những gì đã nhận” nghĩa là phải trả lại đúng hàng hoá như thời điểm nhận ban đầu, tức hàng mới, nguyên trạng.

→ Quan điểm này xuất hiện trong một số bản án, khi Tòa án buộc bên mua phải hoàn trả hàng hoá “mới tương đương”, vì cho rằng hàng hóa cũ hoặc đã qua sử dụng là “không thể hoàn trả hiện vật”.

🔸 Cách hiểu thứ hai:

“Hoàn trả những gì đã nhận” được hiểu là trả lại đúng vật đã nhận, dù vật đó đã giảm giá trị hoặc hư hỏng một phần, trừ khi không thể hoàn trả về mặt vật chất.

→ Khi đó, phần suy giảm giá trị được xem là thiệt hại, và bên có lỗi (ví dụ sử dụng hàng hóa sai thỏa thuận) phải bồi thường theo khoản 4 Điều 131.

Theo quan điểm của Chúng tôi, cách hiểu thứ hai phù hợp hơn với tinh thần của pháp luật dân sự, vì:

• Thứ nhất, quy định tại khoản 3 Điều 131 (“trường hợp không thể hoàn trả bằng hiện vật thì trị giá thành tiền”) đã thừa nhận khả năng hoàn thể hoàn trả bằng hiện vật, tức là không có vật tồn tại khi hoàn trả (không bao gồm trường hợp hàng hoá suy giảm về giá trị, bị hao mòn).
• Thứ hai, trong giao dịch hàng hóa, việc yêu cầu trả lại “hàng hoá mới” là phi thực tế và làm méo mó nguyên tắc khôi phục tình trạng ban đầu, vì hàng hóa được chuyển giao và sử dụng là một quá trình có hao mòn tự nhiên.
• Thứ ba, nếu coi việc hàng hoá giảm giá trị là thiệt hại thì cần xác định lỗi — đây mới là điểm pháp lý trọng tâm mà BLDS. Khi đó, tuỳ theo mức độ lỗi của các bên, mà thiệt hại sẽ được tinh toán để phân bổ cho các bên.

Trên đây là chia sẻ từ thực tế từ kinh nghiệm tham giải quyết một số vụ án của chúng tôi. MT & Partners mong bài viết sẽ mang lại kiến thức hữu ích cho quý bạn đọc.